Friday, December 30, 2011

                                               Оюуны байгууламж
                                                         /эсээ/
Миний амьдралдаа уран бүтээлдээ баримталж явдаг нэг зарчим байдаг бөгөөд зарчим гэхээсээ илүү мөрдлөг юм даа “сохрын газар нүдтэй,доглонгийн газар хөлтэй явахыг хүснэ би” гэж.Хүслээ бүтээх гэгчид хүслээ гүйцээх эрмэлзэл байхгүйгээр хүрэхгүй юм,хүсэхгүйгээр мөн л хүслийг тодорхойлох боломжгүй шүү дээ.Юу гэхээр миний хар багаас эдүгээ хүртлэх амьдралын оюун санааны олон өнгө төрх ухаарал сэхээрлийг ямар нэг гурвалжинтай зүйрлэх гэх аваас ямар нэг цэгээс эхлээд гурвалжин үүсгэж болох суурь нөхцөл нэгэнт тавигдсан агаад эзлэхүүнт гурвалжин болж болно гэвэл энэ нь дөнгөж үүсэх шатандаа яваа гурвалжин юм.Хүний оюун санааны амьдралыг гурвалжинтай зүйрлэлээ гэхэд хэдий чинээ эмх цэгцтэй логиктой зөв байгууламжтай байна төдий чинээ зөв өнцөгт гурвалжин үүсэх магадлалтай байна гэсэн үг.Мөн хэдий чинээ олон талт зөв өнцөгт гурвалжин байна төдий чинээ хүчрэхжиж гурвалжны оройн цэгт хүрэх олон боломжоор илүү болох юм.Энэ нь очир алмаз нягт хатуу байх тусмаа их зөв хэлбэртээ болж улмаар гялалзах чанар нь улам ч их байдагтай адилтгаж болно.Энэ нь бас зөв хэлбэртэй байх тусмаа зөв хэлбэр үүсэхгүй байж болох орон зайг шахаж гаргаж байгаа хэрэг.Оюуны амьдралыг үүнлүгээ жишил сацуу санахад надад нэг иймэрхүү дүр зураг буудаг юм.
Намайг ухаан оруулсан зүйл бол нохой.Сайн нохой тийм тийм байх ёстой гэсэн нийтийн ярьдагаас миний сайн нохой тийм байх ёстой гэсэн бодол үнэний хувьтай байсанд,байгаагүй ч байж болно.Юмсыг арай өөрөөр харах болсон одоогийн нүд маань бий болсон гэж боддог.Нийтийн үздэгээр сайн нохой бахим зузаан үс ноос ихтэй чанга хуцдаг ч гэдэг юм уу тийм нэг болхи бүдүүн баараг ойлголт байдаг.Сайн нохой хөнгөн шингэн цээж бөгс тэнцүүртэй биеийн хийц галбир гоёмсог мөч урт цовоо сэргэлэн хуцах цагтаа л хуцдаг гол нь хүний нүд рүү эгцэлж харж чаддаг гээд ямар ч байсан тухайн үед миний олж харж харьцуулан дүгнэснээр тийм байсан юм.Арван гурван настай жаал үеийнхээ хүүхдүүдтэй сумын төвийн айлуудын янданлуу чавхдаж айлын авгай нарын уур цухал хоёрыг барж явахдаа нэг удаа ээлжит айлын янданг онилж байтал нохой нь пин дээрээ гараад хэвтчихсэн над руу яг эгцэлж хараад үсрэх гэж байгаа юм шиг биеэ хурааж байх шиг харагдсан.Нэгэнт явуулсан сумыг буцаах арга байхгүйгээс хойш...нохой ч үсэрсэн.Адтай амьтан байсан даа.Сумын төвийн бүх нохойноос хамгийн ухаантай хамгийн хурдан нь тэр нохой байсан юм.Дээрх дүгнэлтийг минь баталж өгсөн хэрэг л дээ.Хүмүүс чоныг улаан нүүрлүүгээ харж чаддаггүй амьтан гэцгээдэг үгүйдээ хүмүүс өөрөө чонын нүд рүү харж чаддаггүй юм.Тэд чоноос айх айдсаа далдлах гэж тэгж ярьцгаадаг юм.Чоно хүний нүд рүү яг эгцлэн хардаг хийгээд байгалиас заяагдсан догшин ширүүн сүрдэм эр зоригоороо аль ч амьтнаас давуутай тийм онцгой гайхалтай амьтан хий хоосон хуурмаглалын олон өнгө төрхийг ичгүүртэйеэ илтгэн байдаг хүмүүсийн алга дарам улаан нүүрнээс айх ямар ч шалтгаан байхгүй байгалиас өгөгдсөн тийм хууль гэж байх ёсгүй билээ.Одоо бол нохойг нохойноос нь чоныг чоноос нь хурдан адууг хурдан адуунаас нь амьтныг амьтнаас нь ялгаж харж чаддаг болсон.Учир нь аливааг харах харааны байгууламждаа итгэх болсноос тэр.Юмсыг өөрийнхөөрөө л харж өөрийнхөө замаар явах ёстойг ухаарснаас тэр.Харин хүнийг л хүнээс нь ялгах хэцүү.Хүн бол хоёр үзүүртэй зүү хаанаас нь ч сүвлэж болдоггүй хорон.
Хожим арван жилд зургийн дугуйлангийн багш маань нийтийн ойлгодог нохойг зуруулах гээд би өөрийнхөө нохойг зурах гээд хаалгыг нь хаагаад яг гарах агшинд Аксиньяаг олж харж билээ.Учир юун гэвэл би “Дөлгөөн дон”-ыг аль эрт уншчихсан байсан юм чинь.Аксиньяа гэж тийм л бүсгүй байх ёстой гэсэн миний төсөөлж явсан сэтгэхүйн байгууламжаар энэ л яг Аксиньяа гэж дуу алдахад хүргэсэн тэр бүсгүйтэй учирсаныхаа дараа Аксиньяа гэж чихэнд нь шивнэчихэж билээ.Миний төсөөлөл үнэн байсанд би эргэлзээгүй ээ.Зохиолд нөхрийнхөө араар Аксиньяа залуухан Грогиртой учир ургуулж сүүлд нөхөртөө зодуулчихаад Грогир дээр ирэн улаан гөвдрүү болсон чилгэр мээмээ гарган эрчүүд та нар бүгд адилхан бүгд хуурамч гэж уйлдаг тэгснээ инээдэг тэгснээ учиргүй шинэ нялхамсуу хайраар жигүүрэлдэг тийм л Аксиньяа байлаа тэр.Ялгаа нь гэвэл нөхөргүй Аксиньяа байлаа тэр.
Товчхондоо Бэгтэр Бэгтэр,болж яваа үйл явцаа эрэмбэтэй өгүүлэх гээд байгаа минь одоо энэ. Өөрийн гурвалжныг зураглах гээд байгаа хэрэг.Акутагава-ын Шинэ ном уншсаны дараа Бурхан минь!Шинэ амьдрал гэж байдаг юм уу? Үнэхээр шинэ амьдрал байдаг байхнээ гэсэн сониуч эрэл цоо шинэ танин мэдэхүйн бал бурамыг амталсан олон сайхан ном уншиж гэнэн ухаанаар тунгаан зохиолын баатруудын хувь заяанд гэнэхнээр хандаж явсан арван хэдхэн насаа бодвол одоо хавьгүй хашир сууж аливаад буурьтай хандах болжээ.Номыг номоос нь зургийг зурагнаас нь ялгаж мууг нь сайнаас нь сонгодгийг нь сонгодгоос нь ялгаж хардаг болсон юм уу даа.Энд нэг их олон ном уншсан юм шиг ярьж олон зохиолч зохиолын нэр дурдах гээд яахав.Надаар хэлүүлэлтгүй мэддэг нэг нь мэдэж хэлэх нэг нь хэлнэ.Тэгэхээр би алив бүтээл тууривлаас дотоод байгууламжийг нь илүүтэй харж дүгнэх болсон агаад ер нь хэн нь хэн бэ гэдгийг ялгаж хардаг болсон.Микэланжэло Сикстиний дуганы фэско зураг Аймшигт шүүх /last judgment/ бүтээлдээ өөрийгөө арьсаа хуулуулж байгаагаар дүрсэлсэн байдаг үүгээрээ чухам юу хэлэх гэсэн болохыг би таамаглахдаа зураач хүний төгс төгөлдөр эрмэлзэл оюун санааны хүчийг бүрэн дүүрэн тодорхойлж дүрслэх аргагүй юм гэж хэлэх гэсэн санаа болов уу гэж ойлгодог.Тийм гайхамшигтай хүн өөрийгөө дүр төрхгүйгээр зурна гэдэг өөрөө оюуны хүчирхэг дотоод байгууламжаар ямар эгнэшгүй хүчирхэг болохоо харуулж байгаа юм.Өөрийгөө шальдар бульдар хүмүүсээс нэгэнт ангид дээд түвшинд очсон болохоо харуулж байгаа юм.
Гүн ухаантан Панглосыг санана уу.Бүх юм муу гэхэд,бүх юм сайн,сайн байхаар нөхцөлдсөн.Учир нь бид хамгийн дөмөг ертөнцт дээр амьдарч явна гэж алхам тутамдаа баталж явсаар бүхнийг сайнаар эргүүлдэг дээ.Жаал хошиндуу дүр ч гэлээ ямарч нөхцөлд өөрийнхөөрөө байж,мэргэн ухаан ялдагыг харуулсан байдаг.Зуун жилийн ганцаардалын Урсулаг сохорсоныг хэн ч мэддэггүй,хэнд ч мэдэгддэггүй яагаад гэвэл дотоод туршлагын хараагаараа бүх үйл хөдлөлөө хянаж чаддаг.Карамазовын хөвгүүд дээр адгын өвгөн Карамазовын ууган хүүгийн хөлд хийдэд болсон уулзалтан дээр Зосима ламтан мөргөдөг чухам ямар учраас тэгэв гэдэг нь зохиолын нэг далд шижүүр болчихдог.Флоберын “Бовари хатагтай” дээр Шарлийн эхнэр Эмма Боваригын хувь заяаг нэг муу сохор гуйланчийн дүрээр зөгнөөд хэлчихэж байх жишээний гээд зохиол доторхи ер бусын байгууламжаараа гайхаш төрүүлдэг олон жишээг олон зохиолоос шүүрдэж энд ярьж болно.”Аливаа урлаг гэдэг ов мэх байдаг.Измүүд алга болдог истүүд үхээд үхээд дуусдаг гагцхүү урлаг л үлддэг” гэж В.Нобаков хэлсэн байдаг шиг санагдана.Урлаг гэдэг маань...үлдэх нь үлддэг бизээ.Миний бодлоор хэн нь хамгийн хүчирхэг оюуны байгууламжтай нь үлддэг юм шиг санагддаг.
Энэ бүгдээс яг л Монтэн юмуу Достоевский шиг оюуны байгууламжаа цэгцтэй локиктой хүчирхэг байгуулж хурцаар сэтгэж өөрийн боломжоор өөрийнхөөрөө хашгирах ёстойг би ойлгосон юм.
Зүгээр сонгодгуудыг оюуны байгууламжаар нь хэн нь хамгийн хүчирхэг ертөнцтэй вэ гэдгээр нь зааглан харуулах гэвээс нэн түрүүн Монтэн байна өнөөг хүртэл оюун санааны хувьд тийм хүчирхэг дотоод ертөнцтэй хүн нэг ч алга л байна.Тэр хэнтэй ч зүйрлэшгүй цор ганц давтагдашгүй ертөнц.Хомер,Гёте,Шекспир,Достоевский,Толстой,Бальзак,Сервантес,Да Винчи,Мекеланжело,Флоберь,Фолкнер,Борхес,Чехов... гээд цааш үргэлжлэнэ л дээ.
Өдгөө би өөрийнхөө таньсан нохойг илүү олон талаас нь харж дүрс зохиомжийн баялаг санаа өнгө будгийн олон хэллэгтэйгээр дүрслэхийг хичээх болсон ба ямар нэгэн байгууламжаар ямар нэгэн өөр илүү нарийн байгууламжийг бүтээхийг эрмэлзэхийг хичээдэг болсон гэж хэлж болно.Энэ нь зүгээр хичээж л яваа үйл явц юм.Тэрнээс сүрхий том цамхаг босгох болоогүй байна.Тийм хүсэл эрмэлзлээ зөв өрөхийг л хичээж яваагаа л хэлээд байгаа минь энэ билээ.
Эргэн тойрон хол ойрын юмсыг тодорхой цэгцтэй байгууламжаар харах гэдэг болсноор зарим уул том уул мөн юм шиг харагдавч хэзээ мөдгүй нурж уначихмаар суурь муутай харагдах,зарим нь уул л гэж өөрийгөө боддог байх гэмээр ихэмсэг бардам уул байх.Зарим нь хэлбэр галбиргүй хий хоосон уулийн дүр эсгэж байдаг уулнууд ч байна.Толгод болоогүй байж уулын дүртэй нь  ч байна.Аятайхан хэлбэртэй толгод ч байна уул ч байна...миний толгод жижигхээн хамгийн гол нь зөв суурин дээрээс өндийхийг хүссэн...энэ л толгодын орой дээрээс нар хийгээд нарны туяа салхи хийгээд салхины чимээ,гол горхи хийгээд усны мандал,байгаль хийгээд улирлын өнгийг ажин,эргэн тойрны уул толгодын дунд дураар чөлөөтэй өөрийнхөөрөө хашгирч зогсох надад сайхан байдаг юм.

                                                                                              Хамрын хийд

                                                                                                  Хас Бэгтэр



                            Модель

                                                                 эсээ

Хэрэвзаяа тэр нэг удаа надаар зуруулах гээд өмнө минь зогсоо нулимснаас өөр зэвсэггүй байгаль эхийн нэгэн сайхан тууривал нүцгэлэнгээ байгаль эхийн ховорхон заяадаг чилгэр хатуу мээмээ ичэнгүйрэн дарж “чиний олж харах бүхэн хөгжим”  гэж хэлээгүй бол би энэ тухай хувьдаа нэг их гүнзгий сэтгэгдэлтэй үлдэхгүй л байсан болов уу.Бүсгүй ямар утгаар хэлснийг би мэдэхгүй.Ямартай ч надад “би бол хөгжим ” гэж хэлэх шиг санагдсан юм.Мэдээж би хөгжмийн мэдрэмжтэй хүн. Тэгэхээр дээрх бүсгүй надад ид шид нүдний минь өмнө биелэх шиг мэдрэмж төрүүлсэн агаад би өөрийгөө эгээ л гоо сайхных нь өмнө салхинд тавьсан дэнлүү мэт өчүүхэнээ мэдэрсэнээ хэлэх нь зөв байх.
Нүцгэн эмэгтэйг эр хүний эр барын нүдээр харах өөр хэрэг харин зураачийн нүдээр харна гэдэг илүү нарийн ажил.Ойлгомжтой хэлээр урлан тууривахын нүдээр шүү дээ.Модель буюу “нүцгэн натур” нь ер алив зураачийн уран сайхныг мэдрэх илүү амьд талаас нь мэдэрч гаргах гэх юм уу биет бодит харьцааг бий болгож байгаа амьд урлаг учраас бүхий л цаг үеийн зураачдын урлангаас хүүхнүүдийн хөлийн цуваа тасарч байсангүй ээ.Чухамдаа тэднээс л тэдний гоо сайхнаас эрч хүч шинэ сэвүүн санаа оноо авч тэднээр дамжуулан бүтээлийнхээ хөг айзам уянга тансагыг илтгэн түгээдэг нь эрт эдүгээ хол ойрын зураачдын гэм биш зан юм даа.Товчдоо эрин цагийн бүх зураач барималчдаас бүсгүй хүний уян тансагыг дүрслээгүй,хайрлаж дурлаж явсан бүсгүйчүүдээ бүтээлдээ зураагүй нэг ч зураач,барималч байхгүй гэхэд болно.Курбе-ын “Зураачын урлан” гэж алдартай зураг байдаг юм.Курбе энэ бүтээлдээ зураач хүний үзэл бодол нийгэмд эзлэх байр суурь,итгэл үнэмшил гээд бүгдийг нэгэн цогцоор гаргаж тавьсан юм.Зохиомжийн голд том зотон дээр зураач өөрөө байгалийн зураг зурж сууна ард нь уян налархай нүцгэн модель зогсох ба эргэн тойронд нь нийгмийн бүхий л давхаргын хүмүүс байна.Найз нөхөд,зураачид,зохиолчид,хөгжимчин,гуйлгачид,ядуус,архичид,элдэв хорон санаатнууд,ихэс дээдэс сэхээтнүүд,эрдэмтэн гүн ухаантнууд,шүүмжлэгчид,бяцхан хүүхэд, урлагийн бүтээлийг шимтэн үзэгчид гээд бүгд байна.Зураач энэ бүх дүрүүдийн сэтгэлзүйг урлагийн аугаа сүр хүчний өмнө нэгтгэж чадсанаараа хосгүй үнэ цэнэтэй.Тэрээр “Цаг үеийнхээ ёс зүй,оюун санааг дүгнэж,дамжуулах чадвартай байна гэдэг бол зөвхөн зураач төдийгүй,хүн байна гэсэн үг.Амьд урлаг бүтээхэд миний зорилго оршино” гэж омог бардам тунхаглаж байсан гэдэг.
Бүтээлд байгаа нүцгэн моделийн цээжээ халхлан унжуулсан даавуугаар зураач тийм их гоо үзэсгэлэнг дүрслэн харуулах хэцүү буюу хэр баргийн хүн олж харах аргагүйд л зураач хүний зовлонтой үйлийн сайхан нь оршино гэдгийг нүцгэн моделиор харуулчихаж байгаа юм.Бүсгүйн бие өөртөө өнгө бүрийн гэрлийг шингээж эргэн тойрны юмсыг өнгө будгийн найрсал,яруу найраг хөгжмийн ид шидээр  тэтгэн холбон буйг мэдэрсэн зураачийн сэтгэх бүтээх урам хүч ард нь зогсоо бүсгүйн халуун бие гоо үзэсгэлэнгийн шидэт эрчмээр дамжин өөрийнх нь урлаж буй байгалийн хөрөгт шингэж байгаа нь ч урлангийн хананы цаанаас гадаах байгалийн сэтгэл татам байдал нэвт харагдаж буй нь ч эрхмүүдээ та нар бүгд байгалийн үр сад өөрөө өөрсдийгөө олж харцгаа гэж хэлж байх шиг санагддаг.Энэ бол модель натур уран зурагт зураач хүнд ямар их урам зориг эрч хүч өгдөгийг харуулж байгаа нэгээхэн сонгодог жишээ юм.
Түүнчлэн зураачид моделийг олон талаас нь үнэлж цэгнэж зурдаг байсны дотор онцлон дурдууштайг нь авч үзэхэд,Дали өөрийнх нь үхэн хатан дурласан Гала нэрт эхнэрээ олон бүтээлдээ зурсан ба мээмнийх нь товчыг зурах гэж үйл тамаа үзсэнээ дурсан ярьсан байдаг.Түүний олон алдартай бүтээлд эхнэр нь дүрслэгдэн үлдсэн байна.Пикассо хайрлаж дурлаж явсан хүүхнүүдээ олонтаа зурдаг байснаас тэдний төрөлхийн согогтой тал өө сэвийг нь илүүтэй дүрсэлсэн байдаг бол.Э.Дега усанд орж буй хүүхнүүдийг зурах дуртай байсан хийгээд чухам тийм үедээ л бүсгүй хүн гэдэг нь мэдрэгддэг гэсэн байдаг.Үнэхээр ч усанд орж буй эмэгтэй ер бусын харагддаг агаад бие дээр нь бөнжигнөн байх усны дуслуудаас гол горхины чимээ сонсогдох шиг болдог юм.Ван Гог өөрт нь хүүхнүүд талтай бус байдгаас ихэд шаналан түүнээ далдлах гэж хурц тод хөгжмийн хэл адил өнгөөр зурдаг байсан гэдэг.Модильяани-ийн бүтээлүүдийг ажиглахад эмэгтэй хүнийг урт гонзгойгоор дүрсэлдэг ялангуяа хүзүүг нь урт зурдаг байсан нь бүсгүй хүний хүзүүнд л гоо сайхных нь нууц хөгжимлөг төрх нуугддаг гэж үздэг байсан болов уу хэмээн бодогдохоор байдаг юм.Тэрбээр Жанна нэрт бүсгүйн дүрээр уран зурагт хандах үзэл бодлоо илэрхийлэн гаргасан нь ихэнх бүтээлээс нь харагддаг.Фовизмыг тууштай баримтлагч байсан Анри Матисс-ын “Улаан урлан” “Бүжиг” зэрэг бүтээлүүд ч уран барималд хувьсгал хийсэн импрессионизмист барималч О.Роден-ийн  “Данаида” баримал ч “human natur” талаасаа эмэгтэй хүний ааш аяг төрх “form”-ыг өөр өөрсдийн үзэл бодлоор олон талаас нь харж мэдэр ч илэрхийлэн гаргаж байсан зэрэг нь урлагийн үнэ цэнээрээ ч бүсгүй хүний гоо үзэсгэлэн мөн чанарын тусгал болж үлдсэнээрээ ч түүнийг харж мэдрэх хүн төрлөхтнийг мэлмийг баясгасаар байнам зээ.
Тэрчлэн неоклассицизм-ийн сонгодог төлөөлөгч Ж.О.Д.Энгр ихэнх бүтээлдээ бүсгүйчүүдийг зурдаг байснаас хамгийн их шуугиан тарьсан нь “Булаг” 1856 юм.Чухамхүү уг бүтээл үе үеийн зураачдыг шагшин магтуулахад хүргэсэн байдаг нь ямар нэг талаараа хосгүй учраас тэр юм.Үнэхээр ч залуу бүсгүй мөрөн дээрх ваарнаас горхи урсан гарч ирж байгаа нь байгалийн төгсөшгүй хөдөлгөөн түүнээс сэрж мэдэрч чадах аваас алив сайхан бүхнийг нээн харуулж хүний сэтгэлийг татаж болно гэдгийг залуу бүсгүйн уян налархай хөдөлгөөнөөр дамжуулан усны урсах байдалтай нэгтгэн гаргасан байдаг,ямар нэг далдын хөг эшиг,байгалийн дуу хоолой уг бүтээлээс цуурайтдагаараа гайхамшигтай.Уран зураг дахь символизмийн үзэл санааны эцэг гэж хэлж болохоор зураач П.Шаванны “Найдвар” “Тэнгисийн эрэг дэх бүсгүй” эртний Герегийн гоо сайхны тэнгэр “Афродита” баримал,Жоржооны “Нойрсож буй цолмон”,Рафаэлийн “Сикстиний дар эх” зэрэг бүтээлүүд ерийн ахуйг тэнгэрлэг ахуйн дуулал болгосоноороо бүсгүй хүнийг оюун санааны ахуйн гоо сайханы дуулал болгон хувиргасан байдаг.
Урлагийн үнэ цэнэ оюун санааны хязгаарыг давсан агуу бүтээлүүд агуу байгаагаараа л үнэлж цэгнэж болдоггүй үнэллээ ч гэсэн урлагийн дээд хязгаар гэж үзлээ ч гэсэн,өчүүхэн хүн төрлөхтөн бид бүрэн дүүрэн тодорхойлох боломжгүй мэт бүтээлүүд за даа монголын Занабазарын “Ногоон дар эх”,”Цагаан дар эх”,Микеланжелогийн баримлууд “Давид”, Леонардо да Винчи “Монно Лиза” миний харж мэдрэх үнэлж цэгнэх хязгаарыг давсан цөөхөөн хэдхэн бүтээлүүд,чухам түүний тул бичвэрийнхээ үзэл санаа хэлэх гэснээ “Монно Лизаг”-ын инээмсэглэл адил таавар мэт орхивол яасан юм бэ?...Хайрлаж дурлаж зурж зуруулж цаашдаа ч гоо үзэсгэлэнгийнхээ халдашгүй ариунаараа намайг дуудан сэрээх намайг бүтээхүйн урмаар тэтгэгч тэдгээр бүсгүйчүүдийн гоо сайхны өмнөөс ч бас ингээд л орхиё.

                                                                                                                Замын-Үүд
                                                                                                                                  
                                                                                                                 Хас Бэгтэр


Saturday, December 3, 2011

Нэг зүүдээр есөн зүүдийг нээхүй

Есөн зүүднээсээ сэрмүү.Сэрмэгц анир алдрах ертөнцийн хаалгыг зөөлөн хаалаа би.Тэртээ дээр алсын алсад шувуу ниснэ.Саях миний зүүдний бүсгүйн зүүд рүү миний зүүдийг хүргэж өгөхөөр нисч яваа шувуу мөн буй за тэр.
Есдөхь зүүдэндээ чамайг оргүй хоосноос эрмүй.Чи үл олдох аниргүй.Анир үгүйн дотроос анир үүсгэх гэж би чамайг дуудан хашгирлаа.Хариу үгүй чимээ гэдэг яасан хоосон.Хоосон чимээг үлдэн хөөх гэж тогтоол ус руу чулуу шидмүй.Ус гэдэг яасан чимээгүй тэнгэр л иймсэн ширтдэгсэн.Тогтоол ус руу тэнгэрийн гүн лүү тогтоол усан дахь тэнгэр лүү тэнгэр доторхи тогтоол ус руу тэр тэнгэр доторхи тэнгэр тэр усан доторхи ус руу харан энд би чамайг хүлээн удаан суунаа есөн зүүдний бүсгүй ээ...
Наймдахь зүүдэндээ.Нүдийг чинь би зүүдэллээ.Байгалийг ингэж нээдэг юм байна.Чиний сэтгэлийн байгалийг би нээж олж харахсан.Нүдэн доторхи нүд байгаль доторхи байгалийг нээн тэнд удаан амьдрахсан удах л юмсан цаг гэдэг яасан хурдан.Сэрэхгүй юмсан тэнд л сэрэх юмсан тэр байгалийн гоо сайхан дотор.Наймдахь зүүдний нүд минь.
Долоодохь зүүдэндээ чиний үс,үсний чинь үнэрийг зүүдэлмүү.Миний зүг хийсэн ирмүй тэр гайхам үнэрт их үсэн.Урьд насандаа түүж явсан нэгэн цэцэгний үнэр яг мөнсөн үйлийн үргүй долоодохь зүүд минь.Долоон мянган жил ч марталгүй санах ганцаараа сайхан чиний үнэр.
Зургаадахь зүүдэндээ чиний инээдийг би зүүдэлмой.Тэгээд тэнгэрийн дор амьд яваа минь тийм сайхан.Зургаадахь зураг шиг зүүдээ үргээхгүй хэзээ ч бүү сарниасаа гэхдээ өлмийн дээрээ чимээгүй алхан өнгөрөөлөө үүрдийн инээмсэглэлт минь.
Тавдахь зүүдэндээ чиний гарыг зүүдэлвэй.Тийм хуруунуудаар тэнгэр минь та юу хийлгэх вэ.Тавдахь зүүдний минь эгшгийг чи уран хуруугаараа хөгжимдөөч намайг хөг оруулаач тэгээ л гарыг чинь дэрлэн үүрд нойрссон ч харамсах юмгүй таван зуун жил болсон ч өвс болсон ч өвсний зүүдэндээ ч санасаар байхсан.
Дөрөвдөх зүүдэндээ уруулыг чинь би зүүдэлж авай.Тэр уруул дээр үнсэж чадахгүй минь үнэн үү худлаа л байгаасаа дөрөвдөх зүүдний бурхан минь.
Гуравдахь зүүдэндээ гуниггүй сайхан чамтай гудманд зөрлөө гэж зүүдэллээ.Гурван мянган жил уулзахгүй юм шиг санагдаад гуравдахь зүүдэндээ ихэд шаналалаа.
Хоёрдахь зүүдэндээ зүүдэлсээн хосгүй сайхан чамтай хорвоо дээр учир ч байна аа гэж...
Нэгдэх зүүдээ харин чамд үлдээе чи та даа нэмж хэлэх үгийг минь ч бас...
Ж.Г-д
                                                                                     Зураач Мөнх хас Н.Бэгтэр

Thursday, December 1, 2011



Амраг бүсгүй мэт лонхноос яруу найраг мэт дарс хүртэж
Амьд явах эс явахын тухайд түр мартана
Аяс намуухан бүгэг аялгуу намайг эзэлж
Агшин зуурын эзгүүрэл дор яруу найргийн амтыг мэдрүүлнэ

Надад олдсон лонх дарс
Надад үлдсэн цаг хугацааны тавцан дээрээс унаж асгарахад
Надаас өөр хэн ч хэлэхгүй үг,хэн ч бичихгүй шүлэг
Надаас өөр хэн ч хэвтэхгүй авсныхаа төлөө

Амраг бүсгүй мэт лонхноос яруу найраг мэт дарс хүртэнэ

                                                Мөнх хас Н.Бэгтэр