Tuesday, November 15, 2011

 Нянгаруудыг нянгар биш нүдээр харахад


Дундад зууны Италийн нэрт зохиолч А.Дантегийн “Тэнгэрлэг туульст” зохиолч эртний ромын яруу найрагч Вергилийн хамтаар там диваажин хоёрын ертөнцөөр аялсан тухай гардаг даа.Стикс голоор мань хоёрыг явж байхад нүгэлтнүүд завийг нь хөмрүүлэх гэж элдэв бусын арга чарга хэрэглэж хорлохыг хичээнэ.Аялалын туршид олон саад тотгортой учирсаар байвч цааш аялалаа үргэлжлүүлсээр байдаг.Тэгсэн хамгийн хүнд там нүгэлтнүүдэд бус нүглийн хажуугаар чимээгүй өнгөрсөн хүмүүст зориулагддаг тухай гардаг.Тэгэхээр юу хэлэх гээд байна гэхээр худлаа ярьж хулгай хийх бол өөрөө нүгэл харин худлаа хэлэх хулгай хийхийг нь харсаар мэдсээр байж чимээгүй өнгөрнө гэдэг их аймаар нүгэл юмаа л гэж.Тийм нүгэлд л унамааргүй байгаа юм.Хойд насандаа бурхны шүүлтэнд ороод за нөхөр минь чи тийм тийм нүглийн хажуугаар чимээгүй амаа бариад арьсаа нуугаад өнгөрсөн товаршиц байна хамгийн хүнд там руу марш гэвэл яана гэхээс айдас төрнө.За даа тэгээд маний нүгэлч Адам,Ева хоёроос эхтэйдээ.Манай эрлэг Номун хаан бол бүр ч чанга ш тээ.Арван хар нүглийн нэгийг нь л үйлдвэл хүйтэн найман тамын тарчилгаа,дайвар тамын тарчилгаа,дагавар тамын тарчилгаа,бирдийн тарчилгаа гээд төрөл төрлөөр нь тохирсон шийтгэлийг нь өгөөд  л явчихна.Аа харин арван цагаан буяныг алий гэтэл нь мөрдвөл асуудалгүй диваажингийн тасалбар өвөртлөнө дөө.Маний нүгэл буяны их бага ч тэгээд маниасаа шалтгаална даа.Там там гэвч там хаанаас байх вэ тамтаггүй явах чинь өөрөө там шүү! гэж Равжаа хутагт нэгэнтэй айлдсан сан.Хамгийн гол нь нүглийн хажуугаар нүдгүй юм шиг өнгөрнө гэдэг өөрт ч өрөөлд ч цөвтэй юм шиг санагдаад болж өгдөггүй.

Ганц нэг хүний нүгэл одоо дүүрч гэхэд хэсэг бүлгийн зохион байгуулалттай хүмүүсийн нүгэл гэдэг хамгийн аймшигтай нийгмийг ч хүмүүсийг  ч тэр чигт нь том нүгэлд татан унагадаг.Тэр нүгэл нь намжаад улс төржөөд нийгэмжээд ирвэл одоо тэгээд хэцүү л юм болж байгаам.”Нянгар хаданд гарсан нь” гэдэг +18 ангилалтай хошигносон чимхсэн элэглэж элдвэлсэн инээдмийн гашуун үнэн жанарын сүүдэр ший саяхан дүрс цацраагчаар гарлаа.Үзээгүй хүмүүст үзээрээ гээд үзсэн хүмүүстэй санаа бодлоо солилцох гэсэн юм.Одоо чухам манайд гараад байгаа юун ч мэдэгдэхгүй энэ олон кануунуудын дэргэд кино л доо.

Манай нийгэм чинь өөрөө их бохир хөрстэй шарилж зэрлэг мэтхэн ургаж жоом хувалз мэтхэн үрждэг гүйлддэг эндээс л асуудал эхлэнэ.Ийм л бохир хөрсөн дээр жоомнууд гүйлдэх хувалзнууд цус сорох,хулгайчид,луйварчид ,алаачин талаачингууд,хууран мэхлэгчид,худал гүтгэгчид,дээрэмчин тонуулчингуудын армийн амьдрах нөхцөл бүрдэж улмаа бугшаж, улмаа нийгмийг аалзны тор шиг бүрхэж байна.Аалз өөрөө аймшигтай амьтан торонд баригдсан амьтныг яаж зовж тарчилж байгааг нь харсаар байж үхүүлээд дараа нь очиж тааваараа иддэг.Энэ бидний нийгэм улс төрийн дүр зураг яг ийм байгаа байхгүй юу.Бид анзаардаггүй анзаарах аргагүй ур маяг нарийн аргатай нуугдмал том тарган тарган аалзнууд цаана чинь байна.Эд бол бүүр ч аймшигтай.Тэд жижиг аалзнуудыг ил далд явуулж ялаа шумуулгүй торлуулаад хэрэгцээ нь дуусмагц бүгдийг нь залгилж орхидог.Тэгээ л бүгдийг нэг дуугаар захирна даа эргээд  цусан улаан коммунистууд Сталин,Мао,Ким Чин Ир мэт адил дарангуйлагчдын гарт яваад орчихоно гэсэн үг тэр болох бий.Нэг ийм дүр зураг дүүжин даажин дээр бид ирчихээд байгаа юм биш биз.Арай ч ирчихээгүй байна гэж хэлмээр ч бас хэлмээргүй байна. Бидэнд харагдахгүй үзэгдэхгүй коммунизмийн хий үзэгдэлүүд цаагуур чинь тэнэсээр байна.Бид бүхэлдээ муу муухайн үр хөврөлрүү явж орчихоод хөтлүүлчихээд яваад байгаа юмаа бидний нийгэм.Ингээд яваад байвал мөхөлрүүгээ явна гэсэн үг зас ч залруулах л хэрэгтэй байна л даа.Кинотой холбож хэлэхэд.

Эргээд кинондоо ороё кино гурван хэсэгтэй би ойлгохдоо манай дээдэс,доодос, дундчуудын амьдрал,ордны найр,орцны амьдрал төрийн байгууллага хувийн хэвшил банк санхүү авилга хээл хахууль, арын хаалга,цагдаа шүүх өөр юу байдын нэг угшилтай нийгмийн сүлжээ тэнд явагдаж байгаа улс төр нийгмийн харилцааны балай бохир порцессийг л ямар нэг хэмжээгээр зааглан тус тусын ангилалд зангидан харуулах гэсэн хэрэг боловуу гэж санасан.Харуулсан ч кино ер нь энэ манай нийгэм улс төрийн байр байдлыг яг л буулган бүүр яг нэг үнэн дүрслэлээр үзүүлсэн кино мөн болно.

Кинонд нэг муу хогийн пункэрийн золбин тэнэмэл нохой гадуур шиншилж яваад нэгэн азтай ч гэх нь хаашаа юм тохиолдлоор чонын сүрэгтэй нийлж аваад гар ч өгнө дөө.Чоно ч бас биш юмаа чоно бол эр бяр үнэн хүчээр шудрагаар амьдардаг амьтан.Чоно ч биш нохой ч биш эсэн шидийн муу цустай том эрлийз нохойнуудын сүрэгтэй нийлчдэг юм.Чонын арьс нөмөрсөн эрлийз ноход,нохойн арьс нөмөрсөн эрлийз чононуудын тухай л юм.Манай ардын үг “чонотой нийлсэн нохой чоноосоо хомхой байдаг юм шүү” гэж.Чухам тэр хомхой нохойнууд гэгч ямар аюултай хорлон сүйтгэгч болох нь нүд үзвээс илт мэдэгддэг юм шүү.Уг дүрээрээ хоттой хоньлуу гэмгүй ороод олдмол сурсан зангаараа мах идэх шүд аманд байвч хүн идэх шүд сэтгэлд байдгын адилаар чоноос ч илүү шунамхайран багалзуурдаж өгнө дөө хонь гэж тэнэг амьтан зугтахын оронд тэмцэхийн оронд замд нь хөндөлдсөөр байгаад сүүлгүй болно хоолойгоо тастуулна. Амийг тастах гэж байхад тэнгэр харууллаа гэж баярладаг амьтан шүү дээ.Хутга барьсан хүнийг танилгүй үхтлээ л баярладаг амьтан.За тэгээд илт дүр нь өөр боловч идэхүйн хүсэл нь нэг гэдгийг тэнэг хонинууд яаж ухаж ойлгох вэ дээ.Дуугүй байж байгаад олдсон өвс ногоогоо үмхлэхийг бодно биз дээ.Тэгсэн хортой шуналын микроф болсон өвс идсэн хонь ч бас аюултай байж таарна.Нохойтой сэм үгсэнэ.Бусад хонинуудаа хаана бэлчиж явааг матна.Дээшээ эрлийз нохост маталцана.Ийм л юм болж байгаан.Тэгээд мань хөөрсөн нохойгоор бамбай хийн цаагуур нь нийлж нийтийн хөрөнгийг эрлийз ноход хусна цуслана даа.Тэрийг нь мэдээд мань нохой аа тэгүүл би та нарыг цугыг залгисан жинхэнэ аймаар нохой байна май намайг хар гээ л жинхэнэ зүсээ үзүүлж аймаар архирна даа.Хоньд харин ура ура гээд л майлна.Жинхэнэ эзнээ олж харж байгаа нь тэр.За тэгээд шат шатандаа нүглийн нүдийг гурилаар хуурч гурилын нүдийг нүглээрээ нүхлэн түмний хөрөнгийг гүзээрүүгээ гоожуулна.Тэгээд амар сайхандаа жаргаж хундага тавилгүй хуссанаа цусалж хутга тавилгүй хулгайлснаа хумслана даа.Үр дүнд нь хоттой хонь л хохирдог хоосордог.Иймэрхүү л утгатай кино.

Дээрх аюумшигтай нохой бол Нянгар нэрт нэгний яаж дээшээ гарч ирж байгаа тухай символист зураграхуу миний дүрслэл дээ.Харин иймэрхүү хүнэн нянгарууд бол манай нийгмийн нэг хэв шинжит дүр мөөн.Миний л манай л нийгмийн тухай яриад байгаа болохоор миний л манай л гэсэн үг их ороод аман дээр гарч ирээд байгаа нь зөвхөн манийхдаа төрөл төрхөм нэгтнүүддээ сэтгэл өвдөөд тэр шүү юм байгаан.Энэ яахуу.

Шат шатны дэс дэсийн нянгарууд өнөөдөр монголыг муухай харагдуулж байна нийгмийн оюун сэтгэхүйг хордуулж хорт утаагаар утаж муужруулж байна.Төрийн түр албаныхан өнөөдөр нянгаруудын гар хөл болж нянгар байх хугацаандаа халаасаа түнтийлгэж авах гэж улайрч байна.Улайд шавах хар хэрээ мэт шавцгааж байна,тэнгэрийн умдаг атгах юм шиг санаж байна.Бурхан бидэнд өв тэгш амьдрал хайрласан шиг тэгш эрх шудрага ёс эрүүл саруул зөв тогтолцоотой нийгэмтэй байх боломж бололцоог давхар өгсөн л байж таараа.Тийм нийгэмд л ардчилалын үнэ цэнэ бэхжиж хүмүүс нь нийтээрээ эрүүл зөв сэтгэлгээ зөв замаар замнадагнь ном.Ийм нийгмийг хэн муухай харагдуулдаг юм бэ? Яахаас ч буцахгүй нянгарууд муухай болгодог юм.Нянгаруудын баатарлаг улаан цуст замнал цуст улаан хуйвалдаан цуст савар үгүй болгодог юм ийм нийгмийг.Нянгаруудын толгойд хамгийн адгийн нянгарууд сууж цаагуураа үгсэн хуйвалдаж үгсэн бохирдож огиудас хүрмээр ялзран муудаж байдаг юм.

Нэг иймэрхүү нөгөө тиймэрхүү.Нөгөөг ч нэгийг ч харуулсан энэ кинонд нянгарууд яаж нянгар болдог тухай эрлийз чоно болдог тухай гардаг юм.Тийм нянгарууд төрийн толгойд яаж гарч яаж нянгаруудын хүрээг бий болгодог тухай гардаг юм.Тийм нянгарууд төрийн толгойд гарвал ямар их аймшиг хүлээж буйг сануулдаг юм.

Кинонд гардаг Нянгар нэрт доовторын адил замаар замнасан олон олон доовторуудын талаар,тэдний адил амар хялбар аргаар өндөрлөгт гарах гэсэн мянга мянга социалист улаан батлах,социалист улаан луйварчид,социалист улаан үзэлт залуусын тухай,тэдний тэмүүлдэг авилгал хээл хахуулийн үүр уурхай болсон хамаатан сүлбээтний сүлжээний төрийн албаны талаар,дээдсийн тансаглалын тухай,дээдсийн олгиарахжсан байдлын тухай,тэдний угшил удам гарвал угсааны талаар,энэ бүхний үндэс суурийг тавилцсан юуг ч ямар ч аргаар хамаагүй шоронд цөлж шороонд булж ч чаддаг урт шар цувтай хүний талаар гээд тус тусад нь уурыг нь хүргэж уушгийг нь сагсайлгаж үнэнийг хэлсэнд өширхтөл бичиж чадах л даа өөртөө олон дайсан хураагаад яахав.Зүгээр энэ бүх манай нийгмийн зүй тогтол муу муухайн дүр зургийг кино надаар хэлүүлтгүй хэлээд өгнө.Зурагтаас илүү сайн нягтралтайгаар киног би яаж дүрсэлж хэлж чадах билээ дээ.Киног үзээд таны бодсон бодлыг би бас яаж бодож чадах билээ дээ.Мянга сонсохоор нэг үз гэдэг дээ.За нэг тийм юм.Үзэх үзүүлэх алба аль алиндаа байхгүйгээс хойш мориныхоо амгай юугаа татая.Татахаас өмнө тэр нянгарт тоглодог “to be or not to be”-г хөтөлж харагдсан Ган-Очир ч ёстой нэг жүжигчин л юм даа жүжигчин юм.

Би хувьдаа унасан моринхоо дөрөө юун дээр босон хатируулангаа цэнгэг агаар цэлмэг тэнгэрийг харан явахдаа ингэж бодлоо л доо.Нийгмийг хэн чирч гулдарч чиглүүлж явдаг юм бэ? хэмээн ажилчид уу,мөрөөрөө ажлаа хийгээд явж байгаа түм түмэн ажилчид бол их ачаа үүрч яваа нь мэдээж тэд нийгмийн баялагыг бүтээдэг.Оюунлаг хүчтэй хурдтай бүтээлч залуучууд уу тэд нийгмийн роль хэсэгт явж байх хэрэгтэй л дээ.Тэднээс их зүйл шалтгаална гол нь хэнээс суралцах хэнтэй нөхөрлөхөө аврагчтай юу алдагтай нуу  үнэнийг хэлсэнтэй нүү худал ярьдагийг нь дагах уу хулгайчтай юу гээд зөв сонгох сонголт хийх хэрэгтэй юм даа одоо чухам.Урлаг соёлд ч улс төрд ч спортод ч боловсролд ч тэр нийгмийн бүх салбарт нянгар санаа санаалсан оюутан залуус ер хэн бүхэн нийгмээ ирээдүйгээ муухай болгож алнуу гэхээс аврахгүй.Засгийн газар төрийн түшээд бүр худлаа цагдаа шүүх энэ тэрийг яриад яахуу.Шудрага ёс байхгүй цагт эдний оролцоо салхинд тавьсан дэн мэт замхрана.Тэгэхээр нийгмийг цөөхөөн хүн тэдний мэргэн ухаан хурц хараа үг үйлдэл нь чирч сүргийн толгойнд явдаг юм.Тэдний замаар явсан сүрэг ямарч аваар ослоос сэргийлж  зөв мэргэн замд орж сайн сайхан нийгмийг нийтээрээ цогцлоож чаднаа.Тэд нь хэн бэ?

Улаан буудайн нэгдүгээр зэргийн сорттой тариа ногоо ургасан ийм нийгэм ийм нийгмийн хөрсөн дээр эрүүл тогтолцоотой шудрагаар хөдөлмөрлөж шударгаар амьдардаг сайн хуультай сайн засаглалтай нийгэмд амьдармаар байна ш тээ бид.

Үүний тул нүглийн хажуугаар чимээгүй өнгөрөх дургүй үгээ хэлж үзгээ шүүрдэг нянгаруудтай тэмцэгч манай оюун санааны хүрээний цөөхөөн хэдхэн элитүүд Баабар,Цэнддоо,Мягмарсүрэн,Ж.Гангаа,Дашцэрэн,Элбэгдорж Бат-Үүл,Ичинноров,Жаргалсайхан,Дашзэвэг,С.Бадрал,О.Сосор,Ч.Эрдэнэ С.Энхбаяр,П.Батхуяг,Галсансүх,Энхболдбаатар,Аюурзана,гэх мэт миний нүдээр зүгээр хардгаар шүү дээ.Өөр басхүү олон олон нэртэй зүстэй хүмүүс бий тэд тэдний адил хүсэл зорилготой хийж бүтээж чаддаг хүмүүс нийгмээ эрүүл саруулаар харж салбар салбараа чирч явдаг юм хаа ч байдаг батлагдсан үнэн л дээ.Нийгмийг зөв мэргэн оюун санаа үг үйлдэлтэнгүүд л хөтөлдөг юмаа л гэж хэлэх гээд байгаа минь энэ юм.

Эцэст дээрхи киноны зохиогчид нь манай оюун санааны том гигантууд Баабар Цэнддоо хоёр юм.Найруулагч нь бас мундаг аргагүй л голыг нь олж харж үзүүлсэн харуулсан сануулсан нэгийг бодуулж хоёрыг тунгаалгасан кино болжээ.Өдөр тутам хаа сайгүй тааралддаг энэ олон нянгаруудын нүглийн хажуугаар чимээгүй явж хүнд зэрэглэлийн нүгэлд унамааргүй амин хувийн үзэл гэх нь ч одоо хаашаа юм.Нянгар болоогүй болохгүй гэсэн олон олон хүмүүс ард түмэндээ итгэж шудрага ёсыг тогтоож эрүүл нийгмийг бий болгохын төлөө бүгдээрээ тэмцэж сайн сайхан амьдарцгаая түүнд хүрэх зүг очих тэр гэрэлт зам бидний гарт буй л гэж хэлэх гээд дээрх бүгдийг өчив шүү дээ одоо.



                                                                                     Мөнх хас Н.Бэгтэр








No comments:

Post a Comment