Thursday, November 3, 2011


                      ХАС ХАС ХАС ХАС

Дэлхийг эзэлсэн хүмүүс ганц хүний шарилыг нууж эрхбиш дөнгөлгүйдээ.
Бэсүд Ч.Эрдэнэ
Дэлхийг эзэлсэн хүмүүс ганц хүний шарилыг нууж чадсан шигээ нууцыг нээж дөнгөлгүйдээ.
Мөнх хас Н.Бэгтэр

Агуу юмс энгийн байдаг гэдэг хэмээлджихүй энгийн юмс агуу байдаг ч байж болох байхаа ядахгүй ерөөс алив юмст агуу байх энгийн байх чанар цугтаа цулгуй нягт байдаг ч байж болохгүй юу, агуу байх ч энгийн байх ч юмс байх ч гэдэг нь ч байхгүй гэсэн гаргалгаанд хүрдэг байж ч болох,байх,байхгүй гэдэг ч цаашаа эцэс төгсгөлгүй гаргалгаа шаарддаг байж ч болох бөлгөө.
Гэхдээ төгсгөл хэрэгтэй байдагтаа юмс орчиж бас орчдоггүй  байх.Тиймдээ агуу ч байх нь энгийн ч байх нь аль алиндаа зохидог байх.Нэжгээд юмны хошоод тал болдог байх.Хошоод юмны нэжгээд тал болдог байх.Болдог байх байхдаа.Бүр болдоггүйн байх байх гэгчийг ч үүтгэдэг үүтгэл,үүтгэлийн үндэс, үндсийн үүсэл,үүслийн үүсэл ч болдог байж болохноо ч болох.Үүнчлэн үггүй юм.Үггүй хэмээхүйг үггүйгээр үгтэй илэрхийлэхүйн хязгаар олдох үгүй.
Хераклит “Урсгал голын усанд нэг орж болохгүй”, гэж хэлсэн түүний шавь“Бүр нэг ч орж болохгүй”гэсэн гаргалгаанд хүрсэн гэдэг.Бүр орж болдоггүй ч байж болох буюу,урсгал голын усанд нэг орох,бүр нэг ч орж болохгүй байх хэмээгч нь нэг гэдэг үгийг өчихөөс өмнө урсгал гол урсаж оддог байж ч болох бусуу,ер ус урсах гэгч урсах гэж хэлж амжахаас өмнө түрийчийн урсах гэсэн утгаасаа нэгэнт өөр утганд очдог байж ч болох энэчлэн цааш хязгаар үгүй гүнзийрч тусах газаргүй байж болохгүй гэх талгүй юу.Гэхдээ хязгаартайдаа гол урсаж байгаа хэрэг байж магадгүй.Магадгүй учраас нэг ч орж болохгүй байх тэр боломжийг нээж өгдөг байхаа ч ядаж цөхөхгүй.Тэр боломж байгаадаа нэг орж болохгүй, нэг ч орж болохгүй байх,бүр орж болохгүй байх ч боломжийг бий болгодог байхнаа ч магад.Түүнчлэн аль буй хэмээн сэтгэх хэмээг ч нь үзүүргүй байх буюу буй.
Үзүүргүй юм үзүүртэйдээ үзүүргүй юм байж магадтай байхнаа ч алдаш үгүй хэмээн дээрхийг сийрүүлсэн нь энэ бөгөөд хойно өгүүлэх гэсэн зүйлийнхээ шулуун санааг тодотгон гол учгын өнгийг ямар нэг тунгаар найрсуулан буулгах гэсэн хэрэг болжихуй.
Чухамаа би бээр мунхаглан бодохдоо монголчуудын дундаа ихэд дэлгэрэн улмаа шүтэгдсэн нэгэн тэмдэг бүхий бэлэг дүрсийн тухайд юм.Түүнээ бэлэгдэлт шинж гүн ойллого ба хэллэгийн тавилт онч зүйн утга хийгээд хэлбэр хийц зохицол зохиомж ач холбогдол юун тухай буй ямар зүйл болохыг нь өөрийн мэдлээр өөриймсөн өгүүлэхэд ийм амуй.
Хас
Хас Хас
Хас Хас Хас
Хас Хас Хас Хас
Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас
Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас Хас.......тоолш үгүй олон Хас тоолш үгүй олонтаа Хас бийрлэж бүхүйеэ бодолхийлэн бас бодож үзээд бас үзэхүйд шинжээд бас шинжихүйд нэхэмжлэн бас нэхэмжилж санамжлан бас санаавчлаад л байлаа.Учир болбоос би нэгэн зүйл гол нь хас тэмдэгний нягт битүүгийн учирт товчоолсон амь санаа зүй тогтлын уг илэрхийлэл нь хаана байх буюу байхыг нүдлэн харах мөнхүү сайх тэмдгийн утгад юуны учгыг товчоолж хураасан болох юуны учир гайхагддаг бишрэгддэг болохыг нь бараглан таамаглах санаатай минь тэр л дээ.
ХАС гэдэг нь хос ,хосмолжин хуйлраа ороомог /сприаль/ хөдөлгөөнийг илэрхийлдэг ажгуу.Дотор нь эр хас эм хас,арга билэг гэж хоёр хуваана.Эр хас нь эвлэлдэн нэгдэхийг эм хас нь эвдрэлцэн салахыг бэлэгддэг болой.
Эргээд ажиглалт хийгээд тайлбар таамнал сэлтдээ ороё.ХАС ХАС эр эм арга билэг хосмол оршихуй анхдагч өгөгдөхүүн нь энэ байхуй.Энэ анхдагч өгөгдөхүүн нь ерөөс ертөнц дээрх амьд зүйлсийн аймгийн оршихуйн гол хууль юмсан уу.
ХАС ХАС ХАС эвлэлдэн нэгдэх эвдэрч салах үр нь оршихуй юм.Эедэж нэгдэх эвдэрч салахад шалтгаан үр хэрэгтэй болохдоо.Оршихуй байна гэдэг таталцах түлхэлцэх салж бутрах нийлж нэгдэх хөдөлгөөнд орших нь зүйтэйсэнүү.Тэгэх болбоос байгаль дээрх юмс зөнгөөрөө хосмолжиж зөнгөөрөө салах төрлөх өгөгдөхүүнтэй бөгөөд ямар нэгэн орчилд байж байж үйлдэгдэнэ.Тэр нь оршихуй болох юм.Ертөнцийн гурвал онолын хуулиар өчүүхэн жижиг нүдэнд эс үзэгдэх биет атомаас нүдэнд барагцаатай үзэгдэх түүнээс том үзэгдэлд хүртэл энэ нь байна гэсэн үг.Би бээр өнөөх хас тэмдгэн дотроо л үг үүсгээд байгаа шүү дээ ойлгоорой.Тийн бүхүйгээс хаа хамаагүй хадуурчих гээгүй хэрэг юмсан одоо.
Тэгэхээр иймсэн нөгөө гол санаа юугаа л тодлох гээд байжихуй ажиглаваас хэдэн хас байвал надад хас гэсэн утганд хүрч болох гэсэн өвөрчилсөн эрэл.
Гэрч болгон өчихүйд орчлон хэмээгч нийтээр арга билгээр бүтжихүй.Өрнөдийхөн аргыг шүтэж аргыг бүтээж арга лугаа туйлшрах хандлагатай байдаг байх нь бий аж.Гал махбодтой буй.Дорныхон арга ба билэгт шүтэж алив юмсын шүтэн барилдахуйг эрхэмлэдэг ажээ.Билгийг шүтэх нь илүү.Билэг талруугаа туйлшрах хандал ихтэй.Усан махбодтой.
Харин нэнд үзэхүл монголчууд аль буйгаар өөр буй байжихуй хэмээхэд.Арга ба билгийг хослуулан шүтэн сүжиржихүйн ойлбор сэлт нь монгол тоотны уг удмын ухаанаас толь мэт тодорхой буунам.Гал-Ус-Хий гэсэн махбодтой.Хий чанарт бий болж ирж байхуй.Хий нь аливаад туйлдах хандалгүй нумрах эгэх бүгдэд ижил мөр тэгш тэнцүүртэй хандахуй гэсэн үг амой.Дөмөлбөөс байгалийн зүйн зохист хувьсал хувирахуйг зөв зүйтэй мэдэн түүн лүгээ аядуулан үйл мэтсээ үйлдэх буюу санамжлан санах гэх бөгөөс өвөлжих газраа зун нь ирж нутаглахгүй хаваржих газраа намар нь ирж буухгүй байх жишил буй.Хаа таарсан газраа байшин барилга бариад унахгүй нь байна.Улс гүрэн юугаа цогцлоон бадраах газар мундсан бус заавал дөрвөн улирал ээлжилсэн газар тулгаа бадраах гэгчид чухам ямар учир байнаа.Эргэх дөрвөн цагийн эргэлтэнд зохируулан аж төрөхүйн ёсоо цогцлоосон өөр ямар үндэстэн байна вэ.Энэ мэт олон зүйл байх л байдгыг монголчууд мэддэг байжээ.Хийд гал ус зохицоно.
Давтан сэтгэхүл.Гал-Ус-Хий-Амь.Амь болоод ирэхээрээ монголчуудын ухааны сүв нээгдэж аливаад  тун ч мэргэн ханддаг амь суу ухаантан ард түмэн байжихуй.Суу гэдгийг сууцан ухаан онцгой ухаан өөртөө оршоосон ухаан гэж би ойлгож тэгж сэднэм. Бид ярьдаг амин нутаг,амин гол,”монголчуудын амин үр гэдэг нь хүүхдүүдийнхээ дундаас аль ухаан ихт авхаалж самбаатыг нь тийнхүү өргөмжлөн дууддаг юм болов уу гэж бодном”,амин зуулга,амь,амьдрал гэж ярьдаг нь цаагуураа ухааны учигтай юм л даа.
Хас нь дөрвөн тал хөдөлгөөнтэй тэмдэг тэхээр гал-ус-хий-амиар хасын хуйлраа хөдөлгөөн битүүрч байгаа юм.Гал байвал ус байна,ус байвал,хий байна,хий байвал,амь байна.Амь байвал,хий,ус,гал гээд эргээд бие биеэ нөхөөд явчихана.
Одоо харин надад Хас Хас Хас Хас л байх нь яг таарах юм шиг санагдах гүн бэлгэдэл цаад зүй тогтлоороо.Дүрсийн зохиомжийг нь ч бодсон.Тэгээд би монголчуудын сэтгэлгээний гайхамшигт илрэл болсон хас тэмдгийг өөртөө үзэхдээ нууцын нууц юмны түлхүүр юм байнаа гэж үзээд байгаа юм.Тэгж үздэг ч юм билээ.Нууц юм нууцдаа нууцын нууц л байдаг бизээ.
Чингэн монголчууд хасаар ертөнцийг үзэхүйн үзлээ яахин илэрхийлж байсан юм зэргийг авч үзлээ сануулахад хоёр хас,гурван хас,дөрвөн” хас хас хас хас” гэж тайлбарлаж байгаа боловчиг нь угтаа эр эм хас нэг л хас гээч юмны тухайд яриад байгаа хэрэг бөгөөд товчхон базахад ийм.Зорилгоо тодорхойлоход зорилт хэрэгтэй гэжихүй.Дор харин усыг нь шавхнаа.
Дэс дэс дэвшүүлэх санаагаа талаар үл гээгдүүлэн эхэнд барьсан зоригдол маань өнөөх хас тэмдгийнхээ хөдөлгөөнийг дуртган өгүүлэх эхээ мөн тийм хөдөлгөөнтэйгээр бичих буюу барих санаа санаалсан минь тус тусдаа хэсэг хэсгийн өнгийг тодорхойлох болох юмаа.Тухай тухайд нь тодлон чигийг барьмуй.
Уг эхийг эхээс адаг хүртэл нэгэн өнгө аясын дагуу барин бичиж болох ч хас тэмдгээ тал талаас нь зүйн нягталж байгаа тул түүн лүгээ бас өөр өнгө аясаар дурдах шаардлага байгаа учир тийн хандаж буй хэрэг.Гэсэн ч энэ бүхэн маань голт шугам дам нуруунаасаа ор хазайгаагүй юмаа.

За тэгжихүй нөгөө хас маань дээр хэлсэн хуйлраа ороомог /сприаль/ хөдөлгөөнтэй хэмээн энэ нь махир биш тахир биш шулуун биш дугуй тойрог хөдөлгөөн гэсэн үг юм.Гариг ертөнцийн орчихуйн гол хөдөлгөөн нь эргэх тойрох юм.Тойрог дугуй  байдагтаа л сансрын тойрог энэ тэр гэж ярьдаг биз.Орчих орчихуй орчлон гэсэн нь хүртэл тойрог хэлбэрийг санагдуулна.Юу хэлнэм гэхээр монголчууд хасаар ертөнцийн үүслийг бэлэгдсэн нь эсрэг тэсрэг хоёр шинж чанар нэгэн орчилд эргэлддэг болохыг нээн хасыг үүслийн эхний бэлэгдэлт дүрс гэж үздэг байжээ.Үүслийн цэг гэдэг нь тодорхой нэг цэгээс хуйлрах хөдөлгөөнөөр”ойлгомжтой хэлээр” одоо нөгөө хуй салхи дээшээ дэгдсээр тэнгэрт тулахаа алдахдаа тийм хөдөлгөөн гэсэн үг бөөрийнхий хуй гурвалжин дөрвөлжин хуй хэзээ л босдог байлаа тиймээ.Бид мэднэ дээ умдааны сорууланд цаасаар хэдэн талтай сэнсэрхүү юм хийж өлгөөд гүйдэгдээ хоёр талтай бол эргэхгүй гурван талтай бол эргээд байна,дөрвөн тал болохоороо бүр ч урамтай эргэлддэг биздээ.Энэ л юм хас маань өөрөө тиймэрхүү физик хөдөлгөөнтэй юм.Тэнгэрийн геометр нь хас тэмдгээр илэрхийлэгддэг юм гэдэг.
Товчхон дэлгэрүүлэе онол энэ тэр гэхгүйгээр зүгээр л хасын тухайдаа л авч үзээд байхад.Ер нь энэ хуйлрах ороомог хөдөлгөөн гэж юуг хэлээд байна вэ.Яахаараа хас тийм хөдөлгөөнтэй байдаг байх нь уу.Учиг зангидваас хас маань төвөөс задрах төврүү эргэх өөрийн нэг цэгтэй.Хасын гол өгөгдөл нь энэ шүү дээ.Жишээ нь прамид эзэлхүүнтэй гурван талт гурвалжин хэлбэрийг аваад үзэхэд  нэг төвөөс гурван тийшээ задрах гэсэн боломжтой байна.Эсвэл гурван цэгээс нэг төвлүү очих гэсэн хувилбар.Цаашлаад дөрөв тав зургаа гээд хэдэн ч талт гурвалжин байсан хуйлраа ороомог хөдөлгөөнийг илэрхийлж чадахгүй өнцөгтэй ороомог хөдөлгөөн үүсэхгүй юм.Хоёр талт гурвалжин гэж байхгүй хуурмаг нэгжийг бий болгож байж гурвалжин бий болох юм.Тэгэхээр хуурмаг нэгжгүйгээр гурвалжин дүрс бий болохгүйн ээ дээ.Энэ ороомог хуйлраа хөдөлгөөн үүсэх зорилготой нийцэхгүй юм.Дугуй хэлбэрч мөн адил хүндийн төвгүй дугуй ороомог хөдөлгөөн байхгүй байлаа гэхэд бөмбөг агаарт тогтохгүйтээ адил хүндийн төвгүй бол болохгүй шүү дээ.Бөмбөрцөг маань ердөө ийм юм. Хийлсэн бөмбөгтэй адил хүндийн төвгүй бол тогтохгүй.Аа харин дэлхий маань өөрөөс хүндийн төвтэй байж байж тогтоод байнаа даа.Тодорхой нэг цэг хүчээс хуйларч явсаар нэг хүч бүрэлдэн тогтоод байгаа хэрэг.Харин задрахгүйн тулд эргэлдэх хөдөлгөөнд ордог гэж ойлгож болох нь.Нарыг бид тойроод сар биднийг тойроод байгаа хэрэг.Энэ төвөөс эхтэй хөдөлгөөн маань ямар цэг дээрээс үүсэх боломжтой юм бэ гэж.Ямар хүч байгаад задрахгүй байгаад байна.Энэний нууц хас тэмдэгэнд байх бүрэн магадлалтай байж болох.

Бид ярьдаг хас төр хасбуу тамга гэж.”Хасбуу тамгаар тамгалсан хаан төрийн тамгатай монголоо” гээд Со ах солгой ч юм шиг зөв ч юм шиг хоолойгоор авч өгдөгдөө.Хас нь тэнгэрийн дүрс буу гэдэг нь дээрээс буусан соёрхсон дээд тэнгэрээс соёрхсон дүрс юм байна.Монголчууд хасыг төрийн тамга сүлдэндээ үеийн үед хэрэглэж хүндлэн тахин шүтэж ирсэн түүхтэй.Тэнгэрээс соёрхсон нууц дүрсийн нууцыг нээснээр олон юмсын утга учир олдох нь тодорхой юм.
Монголын нууц товчоонд эзэн богд Чингис хаан насан эцэслэхэд Сөнөдийн Гилгүгэтэй баатрын харуусал шүлгэнд ингэж байдаг юм.
Хайрт эзэн минь!
Халуун амийг чинь алдавч
Хас эрдэнэ мэт хүүрийг чинь
Хамгаалан авч харья эзэн минь!
 Хас эрдэнэ гэж чухам юу байж болох хас мэт хүрдэн томьёолбороор Эзэн богдынхоо хас эрдэнэ мэт хүүрийг нууцлаж чадсанд их хааны онгоны нууц нь байдаг юм биш байгаа.Энэ хас тэмдэгний нууцыг нээж байж бид Богд эзнийхээ шарилыг олж магадгүй юм.Өдгөө техник техенлиог асар хөгжсөн өнөө үед бид сансрын зураг өөр техникийн ололтыг ашиглавч хааныхаа шарилыг яагаад олж чадахгүй байна вэ.Энэ чухамаа тэнгэрийн санаа тэнгэрийн санааг тээсэн хас тэмдэг түүний гайхамшигтай холбоотой буй за.
Өдгөө дэлхий дахин хас дүрсийн учир утгыг ухан манай танай болж байна.Гэлээ ч энэ хас тэмдгийн анхны олдвор хаданд дүрслэгдэн үлдсэн нь хамгийн эрт буюу 7000 жилийн өмнө монголд илэрсэн нь энэ дүрс монголчуудын уг гарвалын оюун сэтгэлгээний гайхамшигт илрэл болсон нь ганцхүү монголчууд бидний өмч гэдэг нь тодорхой өөр ямарч хувилбаргүйгээр шүү дээ. Монголын нууц товчоо зэрэг түүхийн эх сурвалжуудад хас төр хасбуу тамга хас эрдэнэ гэх зэрэг хэллэг олонтаа тохиолддог нь бидний өвөг дээдэс өнө эртнээс энэ тэмдгийг шүтдэг байжээ.Чингис хаан төрийн тамга бий болгох болоход тэнгэрээс буусан дүрс нь хас буюу хасбуу тамга юм гэнэлээ.Чингис хааны цэрэг байлдааны тактик хас тэмдэгтэй шууд холбоотой нь ажиглагддаг юм аа.Иймээс ч хас төр гэж ярьдаг биз цаанаа төрийг засаглахуйн гүн ухаан ухааныг засаглахуйн суу ухаан гээд монголчуудын оюуны чадвахи чадамжийг энэ дүрс бэлэгддэг.
Харин бид энэ дүрсээ төдийлөн сайн мэддэггүй буюу үл ухах буюу.Хас тэмдэг харахаараа л залуус фашист нөхөр фашист үзэл санаа этгээд юм гэж хараад байдаг.Уучлаарай тийм биш шүү.Гүй ээ аргагүй ч юм.Бид улаан чөтгөрүүдийн коммунист үзэл санаанд 70 гаран жил тархиа угаалгасан улс одоо ч энэ ул мөр арилаагүйгээр барахгүй эргээд бугших хандлага манай нийгэм улс төрд байгаа билээ.Хойд ах нараа бид шүтнэ.Хойд ах нар фашистуудтай нэгийгээ үзнэ.Бид дагаад үзэн ядна.Тэр нөхдийнх нь бэлгэ тэмдэг нь хас тэмдэг байдаг.Ах нарын үг хууль тэгээд энэ гайтай хөөтэй тэмдгийг үзэн ядаж урьд уламжлан ирсэн энэ дүрсээ үгүйсгэхэд хүрнэ бүр оюун санаанаасаа авч хаяхыг хичээнэ.Ийм л юм болж байгаа юм.Тэгээд л бидний үеийнхний аав ээж тэдний үеийнхэн хас тэмдгийг үзэн ядах хүмүүжлээр хүмүүжсэн улс хойно бид юухнаа ч мэдэхгүй байх нь бас аргагүй л юм даа.Гэтэл нөгөө дэлхийг эзлэх том зорилго тавьсан шилмэл ари үндэстэн,шилдэг үхдэггүй төгс цэрэг бүтээнэ гэсэн зорилго тавьсан Гитлер гэдэг нөхөр чинь уг нь их ухаантай гайхалтай удирдагч байсан юм байгаан ш тээ.Бид л Гитлер хас гэхээр аав ээжээсээ сонсож мэдсэн ном сурах бичиг түүхээс үзсэнээр за тэр нөхөр манай ах нарын дайсан бидний дайсан үзэн ядагтий гэдгийг зах зухаас мэдэх дээ.За тэгээд яасан юм гэхээр мань Гитлер манай хааны туршлагаас судална биз дээ дэлхийг эзэлж явсан хүнээс суралцахгүйгээр дэлхийг эзлэнэ гэж байхуу даа.Тэгсэн 1930 аад үед манай улсруу тусгай хүмүүс илгээж хас тэмдгийгсудлуулж их учир утгатай юм энээ тэрээг мэдэж авангуут өөрийнхөө армийнхаа сүлд тэмдгийг болгожихуй.Дэлхийг эзэлэхэд энэ дүрс тус болно гэдгийг мань хашир бодохгүй юу.Ийм том үндэстний хүндэтгэн шүтдэг төрийн бэлгэдэл болсон хас дүрсийг авч хэрэглэвэл яавч муу байхгүй гэж л бодохгүй юу.Гэтэл сайн эр маань нөгөө буруу хас эм хас эвдрэлцэн салахыг бэлэгдсэн эм хасыг маань эхэлж сонгоод буруудаж сүүлд зассан гэж сонч байсан юм байна.Тэрнээс зөв хасыг эхэлж сонгосон бол түүх яаж эргэхийг би таашгүй нь.Юм учиртай сум гичиртэй гэх буюу гэж бодож баймаар ажээ бас.
Одоо жаахан өөр талаас нь гүнээчлэн ярия. Шинжлэх ухаан бол байгалийн аргыг хүний танин мэдэхүйн шинжлэхүйн аргатай нэгтэх гэсэн арга оролдлого юм.Энэ оролдлогоор туйлын ганц аргыг нээж байгалийн ч хүний ч нууцыг тайлах өөрөөр хэлбэл бүх ухааныг нэг загвар нэг л томьёонд оруулах гэсэн оролдлого шинжлэх ухааны мөнхийн зорилт мөөн гэж бодном.Энэ томьёог олчвол бүх юмны учир олдож болохнээ дээ.Үнэний туйлд хүрнэ гэсэн үг билээ.
Шинжлэх ухаан бол үг биш үгэн үйлдэл бус тоо томъёон үйлдэл шүү дээ.Тэгэхээр тооны ухаанд тодорхой боловсроогүй ч зүгээр хар ухаандаа хагацаан ухахад.
Ертөнцийн шинжлэх ухааны гурвал нь математик,физик,геометр юм.Геометр нь ертөнцийн эзлэхүүн хэм хэмжээг судалдаг байхад физик хурд хөдөлгөөн,математик нь ерөөсөө энэ бүхний суурь буюу өгөгдөхүүн нь юмаа гэж л би ойлгоод байгаа юм.Шинжлэх ухааны хаан бол математик гэдэг байхаа.
Математик нь натураль “пи” логрифтем “е” гэсэн хоёр суурь онолтой байдаг.Аа бусад физик,геометр гэх мэт “ф” байх ба онолын гурвал буй болчиж байгаа хэрэг л дээ.
“Ф” “Пи” “Е” Планкийн тогтмол алтан дундаж байхгүйгээр бид байхгүй ертөнц байхгүй байх сан.Ертөнц дээрх юмсыг бид танин мэдэхгүй байх байлаа. Ертөнц гурван хэмжээст гэж огторгуйн геометрийн онолоор Эвклид нээсэн.
Ер нь гарын арван хуруунд багтах хэдэн нөхрийн л буян бидний энэ амьдар ч байгаа орчин одоо адаглаад утсаар ярих машин унах,онгоцоор нисэх зэрэг чинь тэдний л ач юм шүү дээ.
Физикт квант,механик,харьцангуйн онол Ньютан,Эйнштейн,огторгуйн геометр Эвклид гээд хэдхэн суутнууд л ертөнцийн загварыг томьёолсон хэрэг юм.Тэгсэн бас ертөнцийн гурвал томьёо төгс  болсон уу үгүй юу гэсэн асуулт байгаа юм.
Тэгсэн ерөөсөө энэ бүгдийг нэгтгэсэн нэг л томьёо ганц л цэг дээр аваачсан супер нэгдлийн онол байх боломжтой юу боломжтой.Ерөөсөө ертөнц нэг л юм гэвэл тодорхой нэг ганц л томьёотой байх ёстой.Түүнийг л нээчих юм бол.Хөгжил дэвшлийнхээ дээд цэгт хүрч бүхний нууцыг тайлах боломжтой болох нь байна ш тээ.
За ийм юм.Тийм томьёо байх боломж нь юунд байх ёстой вэ гэж.Манай суут эрдэмтэн Ч.Эрдэнэ супер нэгдлийн онол гээч юмыг нээснээ зарлаад байгаа.Гурвал онолыг нэгтгэж ертөнцийг ганц л томьёонд нэгтгэлээ гэж. Өөрийн нь хэлж буйгаар энэ томьёог гагцхүү одоо хүлээн зөвшөөрч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй гээд хэлээд байгаа юм.
Манай баатрын үзсэнээр супер нэгдлийн онолыг нээх тулгуур өгөгдөхүүн нь “хас хос”, хосможих,хуйлрах хөдөлгөөнөөр ертөнцийн локиг загвар битүүрнэ гэж үзэж байгаа юм.
Тоо бодох гэсэн хэрэг биш шүү /“Ф” “Пи” “Е” эдгээрийг А В С босоо шулуун гэж бодоход хасын дүрсээр “i”/ үүсэх боломжтой юм.Зүгээр ажиглахад л.
Гариг эрхэсийг тойрон эргэлдэх галлактиктууд хуйлрах хөдөлгөөнөөр бий болдог аж.Яг л хуй салхи босох лүгээ адил юм.Бас хуй салхи дэгдсэн лүгээ бас адил задарч болохнээ.Энэ хөдөлгөөн нь эр эм хасыг санагдуулнам бусуу.
Тэгэхээр энэ ХАС маань чухам юу юм бэ.
Хас тэмдэг бол ертөнцийн томьёоны төгс загвар гэх буюу юмс хосмолжих анхдагч өгөгдөхүүнтэй ба хасын гайхамшиг нь супер нэгдлийн онолын тулгуур үзэл санаа тулгуур физик өгөгдөхүүн тулгуур томьёоны гайхамшигт илэрхийлэл мөн гэж үзэх үндэстэй байгаа хэрэг юмаа.
ХАС шиг гайхамшигтай дүрс энэ ертөнц дээр байхгүй ээ.
Чингэхүйд гурван хэмжээст ертөнцөд дөрвөн хэмжээст дүрс дөрвөн хэмжээст оршихуйг шүтэж оюун ухааныхаа кодыг түлхүүрдсэн энэ монголчууд гэж чухамхүү хэн бэ?
Энэ мэт ХАС тэмдгийн утга хязгааргүй гүн цаглашгүй их болюу.Шүттүгээ! түгээтүгээ!

Мөнх хөх тэнгэрийн хүчин дор
 Их суу залийн эрхэн дор
Агуу их ХАС тэмдгийг шүтнэм билээ би.
Мөнх хас Н.Бэгтэр


Манай удмын сүлд шүтээн нь ХАС тэмдэг юм.Аав минь надаар хад чулуун дээр хас тэмдэг их л зуруулж сийлүүлдэг байж билээ.Чухам ямар учраас тийнхүү ХАС бүтээлэгдэг байсны учрыг би бодоо л байдаг юм.Мөн энэ тэмдгийн талаар олон сонин зүйл ярьдаг байсаан.Миний биеийн нутгийн уулан дээр бүтээсэн аравнай шүншигтэй ХАС тэмдэг ертөнц дээрх хамгийн том ХАС байхаа.           





No comments:

Post a Comment